Geschiedenis van de adel

De oorsprong van de adel en de ontwikkeling in de loop der jaren

Mensen die geïnteresseerd zijn in het kopen van een adellijke titel, willen vaak meer te weten komen over de geschiedenis van de adel. De bewogen geschiedenis van de adel gaat al enkele eeuwen terug. Vaak is er onduidelijkheid over de historische betekenis en de ontwikkeling in de loop der jaren. Voordat u een adellijke titel van uw keuze kiest en benoemingscertificaat en Co. thuisbezorgd krijgt, zal de volgende uitleg u helpen om meer te weten te komen over de edelen en jonkvrouwen.

De historische betekenis van de adel

Adeldom en de verschillende adellijke titels zijn een belangrijk onderdeel van de menselijke geschiedenis. Want de adellijke status die zowel aan mannen als vrouwen werd verleend, bestond reeds in de eerste geavanceerde beschavingen. Het sociale fenomeen overleefde het verstrijken van de tijd ver van culturele achtergronden. Adel bestond in het oude Egypte, het Chinese Rijk, de Japanse Dynastie, Mesopotamië, het Romeinse Rijk en vele andere heersende dynastieën. Er zijn echter wel degelijk bronnen die erop wijzen dat adel niet in elke geavanceerde beschaving een rol speelde. De Romeinse schrijver Tacitus bijvoorbeeld schrijft in zijn werken over de vroeger heersende gelijkheid van alle mensen en wijst er uitdrukkelijk op dat de erfelijke verwerving van adel pas in de loop der tijden gemeengoed is geworden.

Aangezien er niet altijd voldoende literaire bronnen zijn en veel literaire werken slechts onvolledig zijn, volstaat soms gewoon giswerk als het gaat om de historische betekenis van de adel. Historische vondsten zoals de zogenaamde prinselijke graven tonen echter aan dat mensen met een hogere positie in de samenleving reeds vele eeuwen en zelfs millennia geleden bestonden. Zonder bewijs van een bestaande adellijke titel staat het waarschijnlijk vast dat de sociale heerschappijstructuren sinds mensenheugenis niet door gelijkheid zijn gekenmerkt. Bijna elke samenleving en cultuur heeft zijn eigen hiërarchisch systeem ontwikkeld. Ook al was dat niet in alle samenlevingen en dynastieën het geval, de adel speelde een belangrijke rol - dat lijkt vandaag zeker.

Het begrip adel is niettemin een heterogene aanduiding van de hogere klasse. De definitie van de adel en de verwantschap met die adel hangen altijd af van de tijd, de geschiedenis en de streek. Een algemeen geldig onderscheid tussen de landgoederen bestaat niet. Vaak wordt de adel niet gezien als een uniforme groep, maar eerder als een sociaal concept dat in de loop der jaren veranderde.

In principe is men het er echter over eens dat adeldom van groot belang is in de menselijke geschiedenis. Adel is een verheven, sociale positie die meestal erfelijk is. Dit betekent dat de positie van mensen wordt geërfd. De nakomelingen van een adellijke familie worden ook edelen - hetzelfde geldt voor geadopteerde kinderen of getrouwde vrouwen en mannen. De mate van verantwoordelijkheid varieert onder de adel. Van militaire waardigheden zoals het ridderschap tot politieke verantwoordelijkheid in het geval van officiële adel, zijn er talrijke gradaties denkbaar. Vooral het grondbezit van de adel onderscheidt hen van de armere sociale klassen, die zelden over grondbezit beschikten omdat de adellijke familie er de controle over had.

Behoren tot de adel en zijn plichten

De verscheidenheid van de taken van edelen en jonkvrouwen varieerde in de loop van de geschiedenis. De verhoogde machtspositie ging echter altijd gepaard met een verhoogde mate van verantwoordelijkheid. De adellijke kinderen werden al op jonge leeftijd voorbereid op hun latere taken. Onderwijs was een soort opleiding om de adel te handhaven als een verheven klasse met de hoogste deugden. In Europa stond de adel in de loop der tijden onder meer voor christelijke waarden, het ideaal van ridderlijkheid en verlicht absolutisme.

In de meeste gevallen was het lidmaatschap van de adel erfelijk door afstamming. In uitzonderlijke gevallen konden echter ook deugdzame personen zonder rang in de adelstand worden verheven. Deze macht berustte vaak niet alleen bij de keizer, zodat koningen en vorsten ook niet-adellijken in de adelstand konden verheffen. De vorst behield zijn aanspraak op macht bij de gratie Gods. Hij gaf een deel van deze aanspraak op macht door en legitimeerde de hoge verantwoordelijkheid van de adel.

De adel in literatuur en onderzoek

De adellijke titels zijn in de eerste plaats een Europees verschijnsel. Talrijke historici en onderzoekers hebben de taak op zich genomen om meer te weten te komen over de adel. Ondanks alle inspanningen is de oorsprong van de adellijke titels niet volledig verklaard. De interpretatie van de middeleeuwse bronnen wordt door de geleerden heel verschillend gedaan. Eerst en vooral zijn er discussies over de vraag wanneer de adel eigenlijk is ontstaan. Aangezien sommige stellingen vaak vertegenwoordigd zijn, spreekt er veel voor om ze een groter belang toe te kennen wat betreft de oorsprong van de adel.

Marc Bloch heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het historisch onderzoek. In zijn boek "Die Feudalgesellschaft" wijst hij erop dat er reeds in de vroege Middeleeuwen een adel was die een zekere hoeveelheid land bezat. Vooral de Robertijnen bezaten uitgestrekte landerijen. Een carrière aan het koninklijk hof of dienst in de kerk ging vaak gepaard met machtsposities, die ook op het gebied van grondbezit duidelijk waren. De invloed van deze families nam in de loop der jaren toe. Er ontstonden machtsposities, hele familiedynastieën kregen enorme politieke verantwoordelijkheid en tegelijkertijd bezit over uitgestrekte landerijen. De invloed van deze families veranderde abrupt tijdens politieke veranderingen. De invloed verdween echter niet zomaar, integendeel, een andere familie nam die positie in.

Tussen de jaren 800 en 1000 was het een tijd van strijd in Europa. De Noormannen en Vikingen vielen Centraal Europa binnen. Talrijke families en mannen hebben zich vastberaden verzet. Zij die zich bijzonder sterk en succesvol met het zwaard verdedigden en hun eigen rijk verdedigden, konden op meer invloed rekenen. Het enorme defensieve wapenfeit leidde tot het verkrijgen van de adellijke titel. Vaak waren deze families voordien onvrij of hadden zij geen uitgesproken machtspositie. De eervolle inzet voor het eigen vaderland leidde echter tot het ontstaan van de zogenaamde zwaardadel - een mijlpaal op weg naar de alomvattende adellijke titel. Enerzijds bestond de adel van het zwaard uit de oude elites en de families met nieuw verworven adellijke titels.

Het feodale systeem in deze periode betekende het ontstaan van uitgebreide afhankelijkheden binnen een keizerrijk. Het strikt hiërarchische systeem vereiste verschillende gradaties van macht. Adellijke titels waren de beste manier om hogerop te komen in de piramide.

De vroege Middeleeuwen en de adel

In de vroege Middeleeuwen regeerden vooral stamverbanden over het Germanië van die tijd. Een adel naar huidig inzicht bestond toen nog niet. Dit veranderde pas met de overgang van het Merovingische Rijk naar het Karolingische Rijk. Met de heerschappij van de Saliërs en de Saksen werden structuren in het leven geroepen om de eigen macht beter te kunnen uitoefenen. De instelling van ministerialen, die als bestuursambtenaren de macht uitoefenden, was een mijlpaal op de weg naar een adellijke staat. De bestuursambtenaren kwamen uit de kringen van ridders en andere sociale rangen.

De feodale maatschappij en het strikt hiërarchische systeem bevorderden de ontwikkeling van de adellijke titel, die in vele families werd doorgegeven. Er was geen beloning voor activiteiten in de vorm van geld - in de meeste samenlevingen kregen de mensen land dat diende om in hun eigen behoeften te voorzien. Het feodale systeem was een vormende ontwikkeling van de vroege Middeleeuwen.

In de dertiende eeuw hadden steeds meer mensen al een adellijke titel. In die tijd konden ook andere adellijke titels worden verworven door hen die niet uit families kwamen die altijd een verheven machtspositie hadden gehad. Ook onvrije mensen kregen door militaire eerbewijzen of diensten in het bestuur een adellijke titel. In het midden van de 13e eeuw zag de sociale klasse zichzelf bovendien als adel. Het zelfbeeld van de adel werd gevormd door idealen en ridderlijke deugden. Zij die in de vroege Middeleeuwen een adellijke titel voerden, werden geassocieerd met ridderlijkheid, edele deugden, macht en land. Afkomst speelde in de Middeleeuwen geen rol meer. De vroegere aansluiting bij vrije, machtige of bepaalde sociale groepen behoorde tot het verleden. Vanaf dat moment behoorden de mensen tot de oorspronkelijke adel, ongeacht hun persoonlijke geschiedenis. Maar wanneer heeft de adellijke titel de sociale betekenis gekregen die wij er nu achteraf aan toekennen?

Een van de belangrijke historische bronnen is de zogenaamde Sachsenspiegel (Saksische spiegel), die in de dertiende eeuw een van de belangrijkste bronnen voor het onderwijs was. In de Sachsenspiegel wordt het woord "adel" slechts één keer genoemd. In het verluchte Heidelbergse handschrift, dat als supplement bij de Sachsenspiegel bestond, speelde de scheiding van standen en klassen reeds een belangrijke rol. Op het moment van publicatie was de scheiding der klassen kennelijk al maatschappelijk verankerd. Achteraf kan echter worden vastgesteld dat de adel in de loop der eeuwen een andere rol kreeg toebedeeld.

De adellijke familie in de Hoge Middeleeuwen

In de Hoge Middeleeuwen werden steeds meer ministerialen benoemd door de heersers. Koningen en hertogen lieten hun bezittingen beheren. De functionarissen waren verantwoordelijk voor talrijke dagelijkse beslommeringen. In de Hoge Middeleeuwen ontwikkelde zich een onderscheidend systeem met talrijke machtsposities en verschillende taken. Aangezien ook individuen zich in het systeem konden opwerken, verwierven families met een adellijke titel soms aanzienlijke invloed. In de Hoge Middeleeuwen namen adellijke families de rechtspraak in hun streek over en beheerden zij landgoederen. Er waren echter ook verliezers. Andere families verloren hun macht en onderwierpen zich op hun beurt aan andere edelen.

Er was beweging in het stroomsysteem. Succesvolle ministerialen konden hun macht permanent uitbreiden. Het grondbezit nam toe en als uitdrukking van de adellijke dynastie ontstond er een hoge adel die overeenkwam met de sociale elite. In de 14e eeuw was deze ontwikkeling grotendeels voltooid. Conflicten zorgden ervoor dat de adel steeds meer macht kreeg en onafhankelijk bleef. De vorming van staten vond in Duitsland en Italië plaats als een soort lappendeken. In verschillende hertogdommen en graafschappen waren andere adellijke families verantwoordelijk voor het bestuur en de politieke verantwoordelijkheid. In Frankrijk en Engeland daarentegen was de natiestaat reeds in de hoge Middeleeuwen tot ontwikkeling gekomen. In Duitsland en Italië behielden de adellijke families vooralsnog hun invloed - de natiestaat Duitsland liet nog lang op zich wachten.

Het hoogtepunt en de neergang van de adel

Het hoogtepunt en de bloeitijd van de Europese adel zijn de Hoge Middeleeuwen. Op geen enkel moment hadden de edelen en jonkvrouwen meer sociale verantwoordelijkheid en macht. Het sociale belang was ook te danken aan het onderwijs van de edelen. De edelen en jonkvrouwen konden de taal spreken en schrijven. De economische ontwikkeling en de verwerving van rijkdom door koopmansfamilies gingen ook gepaard met een verschuiving van de macht ten nadele van de adel. Pas in de achttiende eeuw kwam er een einde aan de bloeiperiode van de adel. Maatschappelijke ontwikkelingen en democratische aspiraties zorgden voor machtsverlies - maar de hoogstaande reputatie is tot op de dag van vandaag nauwelijks veranderd.

Dus als je een adellijke titel hebt, kun je nog steeds bewonderende blikken oogsten en door de straten van je stad flaneren als een edelman of edelvrouw.