Rang in adel

De invloed van de adel is eerder groter geweest. Niettemin hebben de adellijke titel en de adellijke rang nog steeds een klinkende pracht. De belangstelling voor de adel blijft groot. In de roddelbladen vullen edelen hele pagina's met hun doen en laten. Maar welke adellijke titels bestaan er eigenlijk? Hoe heeft de adel zich in de loop der tijd ontwikkeld? Wat is de rangorde van de adel?

De ontwikkeling van de adel in de tijd

In de Middeleeuwen was de adel de leidende klasse in de samenleving. Onder leiding van de koning organiseerden de edelen de hele staat. Hoe hoger de rang van de adel, des te hoger was hun sociale rangschikking en belangrijkheid. Bovendien waren er aanzienlijke verschillen tussen de hoge en lage adel. De hoge adel werd gevormd door de koning en de keizer en de prinsen. De leden van de hoge adel zorgden voor de taken van de regering, terwijl de lagere adel slechts bevoorrecht was. De lagere adel betaalde in de Middeleeuwen geen belasting en kon carrière maken bij de staat. Vergeleken met het gewone volk en de bourgeoisie had de adel meer sociale participatie, deelname aan het culturele leven en een zekere machtspositie.

In de Middeleeuwen leed de machtspositie van de adel. Mettertijd kreeg de bourgeoisie steeds meer economische en ook politieke invloed. De Franse Revolutie was toen het begin van het einde van de aristocratische suprematie. In Duitsland was het einde van het Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie in 1806 reeds een stap in de richting van de ontmanning van de adel. Dit duurde meer dan een eeuw. Toen vond in 1918 de afzetting van de Duitse keizer plaats. Met het uitroepen van de Weimarrepubliek en de goedkeuring van de keizerlijke grondwet verloor de adel zijn voorrechten. De adellijke titel was voortaan slechts een deel van de naam. De naamaffix betekende voortaan geen macht meer.

De verschillende rangen

Talrijke adellijke titels maken het overzicht voor de leek vaak moeilijk. In het volgende artikel vindt u een lijst van alle adellijke titels uit Europa. Dit gaat van de Middeleeuwen tot de moderne tijd. In de toelichtingen staat ook informatie over het predikaat titels en het predikaat adel. De lijst is in aflopende volgorde. Want van de keizer tot de edelman zijn er talrijke adellijke titels.

Keizer / Tsaar

De hoogste adellijke heerserstitel is de keizer. Dit werd tsaar genoemd in het Russisch, vrouwelijke heersers in Rusland werden tsaritsa genoemd. De nakomelingen van een tsaar dragen de titel van prins of prinses. Dat is anders met de Russische tsaren. Hier wordt de zoon Tsarevitsj genoemd en de dochter Tsareva. Ook gebruikelijk zijn de termen grootvorst of groothertogin voor de nakomelingen van een tsaar.

De keizer wordt aangesproken als "Keizerlijke Majesteit". Afstammelingen worden aangeduid als Keizerlijke Hoogheid.

King

Na de keizer komt de koning. De koning is de op één na hoogste adellijke titel in de adellijke orde. De koning of koningin zijn de hoogste hoogwaardigheidsbekleders in een monarchie. Naast de rol van wetgevende macht, zorgt de koning ook voor de rechtspraak en de uitvoerende besluiten. De nobele koning verenigt dus alle machten van de staat.

De nakomelingen van de koning en de koningin worden ook wel prins en prinses genoemd. Wanneer onderdanen de Koning rechtstreeks aanspreken, gebeurt dit met "Koninklijke Majesteit". De Prins en Prinses worden hier ook wel "Koninklijke Hoogheid" genoemd.

Aartshertog

De aartshertog is een adellijke titel die toebehoorde aan de heersers van een aartshertogdom. Dit waren met name de leden van de Habsburgers of het Aartshertogdom Oostenrijk. De afstammelingen van de huizen werden ook als aartshertogen beschouwd. De aanspreekvorm veranderde in de loop der jaren. Aanvankelijk was de titel Durchlauchtigste/r (Doorluchtigste), later was de predikaatstitel ook Kaiserliche of Königliche Hoheit (Keizerlijke of Koninklijke Hoogheid).

Groothertog

Een andere hertog was de zogenaamde groothertog. Deze adellijke titel kwam toe aan die prinsen wier rang tussen de hertog en de respectieve koning lag. De groothertog had dus minder macht dan de koning, maar meestal meer invloed dan een gewone hertog. Ook hier werden de nakomelingen vaak als prins en prinses beschouwd. Het was ook gebruikelijk de kinderen aan te spreken als erfgroothertog of groothertogin. De titel "Meest Serene" werd als predicaat gebruikt. In bepaalde groothertogdommen, zoals Hessen, Luxemburg of Baden, werd de voorkeur gegeven aan een andere aanspreekvorm. Hier, was de groothertog de Koninklijke Hoogheid.

Prins Keurvorst

De keurvorst was de vorst met de hoogste rang in het Heilige Roomse Rijk. Alleen de keurvorsten hadden het gezag en de macht om te beslissen over de verkiezing van de Rooms-Duitse koning in de 13e eeuw. De keurvorst kon ook verschillende adellijke titels voeren. Keurvorsten waren bijvoorbeeld landgraven, aartsbisschoppen of zelfs koningen. De eerste samenstelling van het kiescomité van een koning bestond uit zeven kiesmannen. Vier van hen hadden de eer van adel uit wereldlijk oogpunt, terwijl drie keurvorsten van kerkelijke afkomst waren. In de 17e eeuw steeg het aantal tot negen kiesmannen. Later bestond het zogenaamde kiescollege, dat bijeenkwam om de koning te kiezen, zelfs uit tien leden.

Na de ontbinding van het Heilige Roomse Rijk door Napoleon was er nog maar één keurvorst. Alleen Hessen-Kassel bleef een electoraat. Juridisch stond de keurvorst voortaan op gelijke voet met de landgraaf. In de loop der tijden was de titel voor een keurvorst Durchlauchigste/r of Königliche Hoheit. De kinderen daarentegen werden Kurprinz en Kurprinzessin genoemd.

Duke

De oorsprong van de adellijke titel van hertog is geworteld in de Germaanse geschiedenis. De hertog was de Germaanse militaire leider. In de loop der tijden werd de hertog een koninklijke ambtsdrager die in de eerste plaats belast was met militaire taken. De heersende hertog werd aangesproken als "Koninklijke Hoogheid". Na de ontbinding van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie verloren de hertogen hun heersersrechten. Vanaf dat moment waren de hertogen gewoon soevereinen en werden ze aangesproken als "Doorluchtige Hoogheid".

Landgraaf

De landgraaf is een adellijke titel die uitsluitend in Duitstalige landen voorkomt. Vooral in Thüringen en Hessen waren er enkele landgraven. In 1803 werd de Hessische landgraaf tot keurvorst verheven. De landgraven waren gelijk aan de rang van hertog. De nakomelingen zijn de prins en de prinses. Alleen de laatste Landgraaf van Hessen-Homburg werd Koninklijke Hoogheid genoemd. Voor alle andere landgraven golden de predicaten Hoogheid en Doorluchtige Hoogheid.

Graaf Palatijn

Doorheen de geschiedenis had de Palgrave de taak de Koning en de Keizer bij te staan in het bestuur. De Palgrave zat de hofhouding voor aan het koninklijk hof. Indieners van verzoekschriften moesten naar de graaf Palatijn komen en hem hun zorgen voorleggen. Aanvankelijk was er een Palgrave in elk hertogdom. Later was er alleen nog de Rijngraaf, omdat de meeste graafschappen in de loop der jaren aan een groot vorstendom werden toegewezen. Ook hier werden de nakomelingen beschouwd als prins en prinses. De aanspreekvorm voor de graaf Palatijn was gewoonlijk "Doorluchtige Hoogheid". Bij wijze van uitzondering werd de keurvorst van Sken als graaf Palatijn aangesproken met "Koninklijke Hoogheid".

Marquis

Tot het einde van de 11e eeuw werden de edelen in het grensgebied van het keizerrijk markgraven genoemd. Deze leidende rol werd niet verder uitgewerkt. In het Heilige Roomse Rijk was er niet langer een geografische referentie voor de adellijke titel. De adellijke titel van markgraaf stond veeleer voor een rang binnen de keizerlijke prinselijke hiërarchie. De markgraaf stond in de Middeleeuwen gelijk met de rang van hertog. Het prestige was niet op elke plaats hetzelfde. In veel landen behoorde de markgraaf tot de lagere adel. Er was geen regerende functie voor de markgraaf. De aanspreekvorm varieerde van "Durchlaucht" tot "Erlaucht": de nakomelingen zijn de prins en prinses, zelfs onder de lagere adel.

Prins

De prins was de heerser over verschillende landen. Als het land als vorstendom werd aangewezen, regeerden de vorsten over het land. De aanspreekvorm van de prinsen was "Hoog Prinselijke Doorluchtigheid". Weinig prinsen hadden de bijzondere eer om als Hoogheid te worden aangesproken. De erfprinsen en prinsessen waren de nakomelingen van de prinsen. In sommige gevallen is de titel van prins slechts op erebasis in de geschiedenis verloren gegaan. In dat geval gingen aan de titel geen rechten van heerschappij of macht verbonden. De houder van de adellijke titel behoorde in deze rang niet tot de hogere adel. Otto Prins von Bismarck is waarschijnlijk de bekendste van zijn soort.

Baron / Baron

Op het laagste niveau van de zogenaamde titulaire adel staan de baron en de baron. Daaronder zijn er alleen de edelen, voor wie er alleen een adelspredikaat is zoals "von" of "zu", maar geen adellijke titel. De baron en de baron zijn gelijk. De mannelijke nakomelingen zetten de titel voort, terwijl de vrouwelijke nakomelingen als barones of barones worden beschouwd. De familieleden worden aangesproken als Hooggeborene, wat overeenkomt met de adellijke status van de adel.

Ridder / Edele / Heer van / Vrouwe van / Landgenoot van

Onderaan in de rangorde staan de ridders, edele, heer van, vrouwe van, en landgenoot van. Om tot ridder geslagen te worden, moesten de aspiranten aan talrijke criteria voldoen. Vanaf de 19e eeuw behoorden de ridders toen tot een eigen adellijke klasse. Zij die geridderd werden, kregen een adellijke titel.

De titel "adellijk" was daarentegen geen adellijke titel, maar slechts een adellijk predicaat. Dit gold voor de hele familie - zowel de ouders als de nakomelingen werden adellijk/adel genoemd. In de rangorde staat de edele onder de ridder.

De "Herr" was vroeger de status aanduiding. Herr von of Frau von werden als adellijke benamingen beschouwd. Daarentegen werd de ongetitelde adel in een land Landmann genoemd. Alle lagere adellijke titels werden aangesproken als Hochwohlgeboren.